Mercedes R. Carnethon, Sadiya S. Khan.A Feast of Observations About Diet. Circulation. 2020;141:1138–1140 (dostępny pełen tekst)
Bardzo wiele wysiłków naukowych poświęconych jest zagadnieniom żywienia i żywności. Za 2019 r. w bazie PubMed jest ponad 100 tysięcy rekordów ze słowami kluczowymi foods, nutrition, diet patterns (dla porównania 36 tysięcy poświęconych aktywności fizycznej i 15 tysięcy dotyczących snu). Ludzie poszukują wskazówek co i w jakiej ilości jeść dla zachowania zdrowia.
Badania obserwacyjne poświęcone tej tematyce plasują się wysoko w rankingu Almetrics, oceniającym „rozgłos” w Internecie. „Żeglowanie” po tym oceanie informacji jest jednakże trudne, także dla profesjonalistów medycznych.
Zdaniem autorów komentarza w Circulation, do badań o dużym znaczeniu klinicznym i rygorystycznej metodologii można zaliczyć opublikowaną w samym numerze pisma analizę trzech amerykańskich kohort (ponad 200 tysięcy uczestników). Wykazała ona korzyści spożywania izoflawonoidów, zwłaszcza zawartych w tofu, w odniesieniu do zdarzeń sercowo-naczyniowych.
Wszystkie tego typu badania obserwacyjne mają ograniczenia, które utrudniają określenie wykazanego związku jako przyczynowy i stworzenie nowych rekomendacji żywieniowych:
– ograniczenia wynikające z raportowania spożywanych produktów (zapominanie, tendencja do prezentowania siebie w lepszym świetle)
– grupowanie się prozdrowotnych zachowań (dieta, aktywność fizyczna, niepalenie, wyższy status socjoekonomiczny) – tzw. „healthy user bias”
Z tych powodów wskazana jest ostrożność przy formułowaniu nowych zaleceń. Nie uwzględniają tego jednak media, upowszechniając w uproszczonej wersji wyniki badań.
Rozwiązaniem mogłyby być badania randomizowane, dla których wyniki badań obserwacyjnych stanowią podstawę do testowanej hipotezy. Tu jednak też napotyka się trudności, np. z monitorowaniem przestrzegania zaleceń. W badaniu DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) spożywane posiłki były ściśle kontrolowane przez badaczy, ponadto mierzono dobowe wydalanie sodu. Taka metodologia jest trudna do przeprowadzenia i kosztowna.
Kontakty klinicystów z pacjentami mają kluczowe znaczenie dla prozdrowotnego stylu życia. Często brakuje na takie porady czasu, tłumaczenie ograniczeń badań obserwacyjnych nie miałoby większego sensu. Z drugiej strony, zwlekanie z dyskusjami i udzielaniem odpowiedzi na pytania do czasu oficjalnych zaleceń żywieniowych może zaprzepaścić szansę na zmianę nawyków żywieniowych pacjenta.
Zdaniem autorów komentarza rozsądnym rozwiązaniem w przypadku omawianego badania jest przedyskutowanie go z pacjentem w kontekście innych zaleceń żywieniowych i dotyczących stylu życia. Pozwoli to pogodzić uzyskaną z badania wiedzę o potencjalnych korzyściach spożywania tofu z uniknięciem przeceniania pojedynczego składnika pokarmowego.
Opracowano na podstawie: Circulation, 6 kwietnia 2020
Marcin Kargul