Matt Kaeberlein i wsp. Healthy aging: the ultimate preventative medicine. Science. 2015; 350(6265): 1191–1193 (dostępny pełen tekst).
Już w pierwszej połowie 20. wieku wykazano, że ograniczenie kaloryczne o 20-50% (bez niedożywienia) poprawia zdrowie i wydłuża życie u gryzoni laboratoryjnych. W kolejnych latach podobne wyniki uzyskano w innych modelach zwierzęcych, w tym na małpach.
U ludzi zainicjowano program CALERIE dla zbadania efektów ograniczenia kalorycznego o 25% u 218 nieotyłych osób w wieku 21-51 lat. Po 2 latach stwierdzono, że uczestnicy zdołali ograniczyć przyjmowane kalorie tylko o 12%, mimo intensywnego poradnictwa.
Z praktycznego punktu widzenia restrykcja kaloryczna rzędu 500-600 kcal dziennie wydaje się nieosiągalna dla większości ludzi. Dlatego też naukowcy poszukują alternatywnych rozwiązań, np. opartych na okresowych ograniczeniach kalorii lub lekach naśladujących efekty głodówek.
W specjalnym wydaniu pisma Science poświęconym starzeniu się podsumowano aktualną wiedzę. Autorzy podkreślają, że:
– pomimo postępów medycyny nie osiągnięto znaczącego sukcesu w zakresie prewencji czy opóźnienia pojawiania się chorób związanych ze starzeniem. Ludzie żyją dłużej, ale często towarzyszą im liczne choroby przewlekłe.
– badania dotyczące tej tematyki musiałyby siłą rzeczy trwać bardzo długo, chyba że zidentyfikowane zostaną wiarygodne i praktyczne markery procesu starzenia.
– ograniczeniem takich badań ze strony FDA czy EMA jest brak wytycznych i ram prawnych ich prowadzenia.
– niedawno w konsultacji z FDA uzgodniono protokół randomizowanego prospektywnego badania nad skutecznością metforminy w zapobieganiu chorobom związanym ze starzeniem. W badaniach eksperymentalnych metformina wydłużała życie (lifespan) i życie w zdrowiu (healthspan) u myszy. W retrospektywnych badaniach obserwacyjnych u ludzi stosowanie metforminy wiązało się z wydłużeniem życia.
– inną grupą leków o potencjalnym zastosowaniu w zapobieganiu efektom starzenia są inhibitory kinazy mTOR (m.in. rapamycyna).
– nadzieje wiąże się także nad środkami: wpływającymi na funkcje mitochondriów, modyfikującymi dysfunkcję telomerów oraz prekursorami dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NAD).
– Suplementacja hormonalna (hormony płciowe, hormon wzrostu, insulinopodobny czynnik wzrostu-1 – IGF-1) wzbudza kontrowersje, ocena korzyści i ryzyka jest niejednoznaczna.
– skuteczność interwencji można badać u zwierząt domowych, jak psy czy koty. Domowi pupile żyją w takich samych warunkach jak ich opiekunowie, proces starzenia przebiega u nich podobnie choć w znacznie szybszym tempie, cierpią na podobne choroby związane ze starością.
– obecnie toczy się badanie pilotażowe oceniające krótkoterminową skuteczność rapamycyny w hamowaniu starzenia się układu sercowo-naczyniowego u psów w średnim wieku (towarzyszących ludziom, nie laboratoryjnych)
-planowane jest większe badanie oceniające u psów w średnim wieku długoterminowy wpływ rapamycyny na występowanie nowotworów, zaburzenia poznawcze, funkcje układu immunologicznego, sprawność ruchową i długość życia.
Opracowano na podstawie: Science, grudzień 2015
Marcin Kargul