Jennifer Abbasi. Ketamine Minus the Trip: New Hope for Treatment-Resistant Depression. JAMA. Published online (dostępny pełen tekst)
W 2006 r. Dr Carlos A. Zarate Jr, psychiatra w amerykańskim Institute of Mental Health opublikował doniesienie o silnym i szybkim (vs placebo) działaniu przeciwdepresyjnym ketaminy podanej dożylnie u pacjentów z depresją oporną na leczenie. Efekt, który obserwowano już po 2 godzinach, utrzymywał się w tygodniowej obserwacji.
Ketamina jest substancją psychoaktywną stosowaną w anestezjologii jako pojedynczy środek znieczulający do krótkich zabiegów lub wprowadzenie do znieczulenia ogólnego. Jest też używana jako narkotyk znany jako „Special K”. Farmakologiczne działanie ketaminy polega głównie na antagonizmie wobec receptora glutaminergicznego NMDA (receptor N-metylo-D-asparaginowy) .
Współcześnie ketamina coraz częściej stosowana jest przez lekarzy poza wskazaniami (off-label) w depresji opornej na leczenie. Zdaniem Dr. Zarate potrzeba wypróbowania niestandardowych opcji terapeutycznych jest uzasadniona u pacjentów, u których zastosowano bez powodzenia wszystkie dostępne metody leczenia – różne leki przeciwdepresyjne w odpowiednich dawkach przez odpowiedni czas, psychoterapię, elektrowstrząsy.
Niedawny konsensus American Psychiatric Association uznał, że są przekonujące dowody na skuteczność przeciwdepresyjną ketaminy, chociaż brakuje szczegółowych algorytmów jej stosowania. Podkreślono zarazem luki w wiedzy, przede wszystkim dotyczące długoterminowego bezpieczeństwa oraz utrzymywania się działania przeciwdepresyjnego. Ograniczeniem stosowania są także działania niepożądane, w tym efekt halucynogenny oraz ryzyko uzależnienia.
Obecnie toczą się kolejne badania nad ketaminą, w opracowaniu są także inne potencjalne leki przeciwdepresyjne o działaniu glutaminergicznym pozbawione efektu halucynogennego. W 2 i 3 fazie badań klinicznych znajduje się 5 substancji. Najbliżej wprowadzenia do lecznictwa (przewidywane w 2019 r.) wydaje się esktetamina (S+ enancjomer ketaminy) w formie donosowej, ze wskazaniem w dużej depresji z wysokim ryzykiem samobójstwa. Innym badanym lekiem jest rapastinel podawany dożylnie jako uzupełniające leczenie dużej depresji.
W artykule z cyklu Medical News & Perspectives pisma JAMA znajduje się wywiad z dr. Zatare poświęcony tym zagadnieniom.
Opracowano na podstawie: JAMA, 8 listopada 2017
Marcin Kargul