Hilary D. Marston i wsp. Antimicrobisal Resistance.
Odkrycie i rozwój antybiotyków jest uważany za jeden z najważniejszych postępów współczesnej nauki – antybiotyki ocaliły życie milionom istnień ludzkich. Jednak oporność bakterii na antybiotyki (antimicrobial resistance, AMR) zagraża temu postępowi oraz stanowi niebezpieczeństwo dla zdrowia społeczeństwa.
Na łamach JAMA w artykule z cyklu „Special Communication” przedstawiono czynniki związane z AMR, mechanizmy oporności bakteryjnej, jej wpływ na praktykę kliniczną, wysiłki dotyczące minimalizacji AMR a także badania biomedyczne będące reakcją na to zjawisko.
W Stanach Zjednoczonych organizmy oporne na antybiotyki powodują ponad 2 miliony zakażeń i są związane z około 23 000 zgonów każdego roku. Ekonomiczne koszty AMR w USA szacuje się na 20 mld $ rocznie. Pełen globalny efekt AMR jest trudniejszy do oszacowania, ponieważ dane epidemiologiczne są niewystarczające dla wielu regionów świata.
Badacze zauważają, że wzrost AMR jest powodowany przez zbiór różnorodnych czynników:
Przede wszystkim jest to nieracjonalna antybiotykoterapia. Problem dotyczy zarówno leczenia szpitalnego, jak i ambulatoryjnego. Dane wskazują, że ok. 13% wizyt ambulatoryjnych wiąże się z przepisaniem antybiotyku, z czego 30% niepotrzebnie. Istotnym problemem jest reklama i sprzedaż antybiotyków bez przepisu lekarza (poza Europą i USA 1/5 stosowanych antybiotyków)
Kolejną kwestią jest stosowanie antybiotyków poza sektorem opieki zdrowotnej (rolnictwo, przemysł spożywczy, hodowla zwierząt – 80% łącznego zużycia antybiotyków w USA, z czego większość dodawana do paszy dla przyrostu wagi a nie zapobiegania i leczenia chorób). W Europie wprowadzono zakazy takiego postępowania, w USA regulacje FDA wymagają m.in sprawozdań o tego typu zużyciu antybiotyków.
Problem AMR pogłębia niewystarczająca zachęta ekonomiczna dla prac nad nowymi lekami przeciwdrobnoustrojowymi. Mnogość mechanizmów AMR, w tym oporność bakterii Gram-ujemnych na karbapenemy i kolistynę, jest największym klinicznym wyzwaniem. Problemem związanym z AMR są częste wczesne powikłania związane z empirycznym stosowaniem antybiotyków, na które patogeny są odporne, w zapaleniach płuc czy dróg moczowych. Również empiryczne stosowanie antybiotyków w profilaktyce okołooperacyjnej jest w przypadku oporności coraz częstszą przyczyną sepsy .
Ponieważ rozwój oporności na antybiotyki jest nieunikniony, konieczne jest opracowanie innowacyjnych rozwiązań. Dotyczą one badań na nowymi antybiotykami (np. stosowanie technologii iChip – mikroczipu służącego do hodowli i do izolacji nowych gatunków bakterii), szczepionkami, przeciwciałami monoklonalnymi czy wrodzonymi modulatorami immunologicznymi. W kręgu zainteresowań pozostają techniki dotyczące samych bakterii i środowiska bakteryjnego, takie jak przeszczepianie mikrobiomu jelitowego czy też wykorzystywanie właściwości bakteriofagów, a także strategie przeciwko czynnikom wirulencji, jak np. sekrecja inhibitorów blokujących czynniki wirulencji Pseudomonas. Ważne jest również wprowadzenie szybkiej diagnostyki mikrobiologicznej pozwalającej na wykrycie AMR i dobór odpowiedniego leczenia.
AMR to poważne wyzwania dla opieki zdrowotnej. Modyfikacja w stosowaniu antybiotyków, interwencje w zakresie zdrowia publicznego w połączeniu z nowymi strategiami przeciwbakteryjnych, mogą pomóc złagodzić skutki wielolekowej oporności w przyszłości. Działania muszą być przeprowadzone na różnych płaszczyznach, zarówno w zakresie edukacji społeczeństwa, lekarzy, jak i na etapie badań naukowych oraz pracach nad programami rządowymi.
Na podstawie JAMA, 20 września 2016
Emilia Kudraszew