Robert L. i wsp. Drugs That May Cause or Exacerbate Heart Failure. A Scientific Statement From the American Heart Association. Circulation online (dostępny pełen tekst)
W Circulation opublikowano stanowisko American Heart Association poświęcone niekorzystnym działaniom leków w aspekcie niewydolności serca (HF). Ocenia się, że chory z HF przyjmuje 6,8 leku/dziennie (nie licząc preparatów OTC czy suplementów), a średnia dobowa liczba dawek to 10,1. HF często towarzyszą inne choroby i można przyjąć, że u 40% pacjentów z HF stwierdza się co najmniej 5 chorób współistniejących.
Stosowane leki mogą przyczyniać się do wystąpienia HF lub progresji choroby poprzez bezpośredni efekt toksyczny, inne niekorzystne oddziaływanie, czy też znosząc efekt preparatów stosowanych w HF. W artykule szczegółowo omówiono poszczególne grupy leków posługując się prostą kategoryzacją uwzględniającą niekorzystne oddziaływania w HF – bezpośrednie oddziaływanie toksyczne na miokardium lub nasilenie istniejącej dysfunkcji m. sercowego.
Niesterydowe leki przeciwbólowe poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn prowadzą do retencji sodu i wody, zwiększają opór obwodowy i nasilają istniejącą dysfunkcję. Podobnie leki stosowane w anestezji oraz hipoglikemizujące (wymienione są metformina – poziom dowodów C, gliitazony -A i gliptyny -B) oddziałując poprzez różnorodne mechanizmy mogą powodować progresję choroby. Zgodnie z wytycznymi ADA z 2016 r. metformina może być stosowana u pacjentów ze stabilną HF i prawidłową funkcją nerek, a powinna być unikana u chorych niestabilnych i hospitalizowanych.
Mechanizm leków antyarytmicznych to przede wszystkim niekorzystny wpływ inotropowo ujemny oraz proarytmiczny. Spośród leków przeciwgrzybiczych itrokonazol ma oddziaływanie intropowo ujemne, a amfoterycyna B działa kardiotoksycznie.
Mechanizmy oddziaływania większości leków onkologicznych są złożone i obejmują zarówno bezpośredni efekt kardiotoksyczny, jak również nasilanie dysfunkcji m. sercowego. Leki neurologiczne, przykładowo leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina), a także antydepresanty trójcykliczne potęgują dysfunkcję m. sercowego m.in. poprzez efekt inotropowo i chronotropowo ujemny lub efekt proarytmiczny. Środki zalecane w chorobie Parkinsona (pergolid, bromokryptyna) i w leczeniu migreny (ergotamina, metysergit) mają natomiast efekt kardiotoksyczny.
Warto zwrócić uwagę na leki stosowane w reumatologii, ponieważ środki z tej grupy mogą oddziaływać bezpośrednio kardiotoksycznie, jak również nasilać dysfunkcję m.sercowego (inhibitory TNF-α) . Należy pamiętać, że także leki stosowane w urologii (α1-blokery) mogą nasilać objawy HF.
Na zakończenie artykułu autorzy zwracają uwagę na interakcje różnych środków z zakresu fitoterapii z lekami kardiologicznymi. Dziurawiec ma istotne interakcje z naparstnicą, sartanami lub inhibiotorami konwertazy (ACEI), beta blokerami i blokerami kanałów wapniowych oraz z amiodaranem i warfaryną. Podobne właściwości ma sok grejfrutowy, przy braku interakcji z naparstnicą. Żeńszeń, zielona herbata i szałwia czerwona modyfikują działanie warfaryny. Głóg wpływa natomiast na stężenie naparstnicy, a pluskwica groniasta oddziałuje na ACEI/sartany, beta blokery i amiodaron. Ważne jest także bezpośrednie oddziaływanie niektórych preparatów w HF, przykładowo żeńszeń może dawać efekt hiper lub hipotensyjny oraz zmniejszoną odpowiedź na diuretyki. Lukrecja powoduje nadciśnienie tętnicze i retencję płynów, a konwalia bradykardię.
Zdaniem autorów konieczne jest uwzględnianie oddziaływania poszczególnych leków i ich interakcji w procesie leczenia, a także edukacja chorych również w odniesieniu do leków OTC i suplementów.
Opracowano na podstawie: Circulation, sierpień 2016
Tomasz Rywik