Nordic Twin Study of Cancer (NorTwinCan) Collaboration. Familial Risk and Heritability of Cancer Among Twins in Nordic Countries. JAMA. 2016;315(1):68-76
Corocznie z powodu raka umiera około 8 milionów osób na świecie, w krajach skandynawskich rak jest najczęstszą przyczyną zgonu (30%). Udoskonalenie strategii pierwotnej i wtórnej prewencji raka wymaga dogłębnego poznania udziału czynników genetycznych i środowiskowych w jego patogenezie.
W JAMA opublikowano wyniki dużego badania par bliźniąt, oceniającego rodzinne ryzyko raka (familial risk) oraz wskaźnik odziedziczalności (heritability, proporcja zmienności ryzyka raka wyjaśniana zmiennością genetyczną).
Prospektywne badanie objęło 80 309 jednojajowych oraz 123 382 dwujajowych par bliźniąt tej samej płci (N = 203 691) z rejestrów populacyjnych w Danii, Szwecji, Finlandii i Norwegii. Mediana obserwacji w latach 1943-2010 wyniosła 32 lata.
W tym czasie zdiagnozowano 27 156 przypadków raka u 23 980 osób (skumulowana zapadalność 32%). Raka rozpoznano u obojga bliźniąt u 1383 par jednojajowych i 1933 par dwujajowych, z tego ta sama postać raka dotyczyła 38% par jednojajowych i 26% par dwujajowych.
Jeśli u jednego z bliźniąt wystąpił rak, u drugiego bezwzględne ryzyko było wyższe w stosunku do całej badanej populacji (32%) o 5 punktów procentowych w przypadku bliźniąt dwujajowych (37%; 95% CI, 36%-38%) i o 14 punktów procentowych w przypadku bliźniąt jednojajowych (46%; 95% CI, 44%-48%). Zwiększone rodzinne ryzyko raka obserwowano dla większości jego postaci, w największym stopniu dla raka jądra i czerniaka.
Oszacowany ogólny wskaźnik odziedziczalności raka wyniósł 33% (95% CI, 30%-37%). Dla poszczególnych postaci raka wskaźnik ten wynosił: czerniak 58%, rak prostaty 57%, rak jajnika 39%, rak nerki 38%, rak piersi 31%, rak endometrium 27%, rak płuc 18%, rak jelita grubego 15%.
U większości par, u których u obojga bliźniąt wystąpił rak, miał on różne postacie. Potwierdza to wcześniejsze obserwacje zwiększonego zagregowanego rodzinnego ryzyka raka.
Oceniano także udział wspólnych czynników środowiskowych. Dla wielu postaci raka nie wykazano ich wpływu, największy (24%) stwierdzono dla raka płuc, najpewniej związany z paleniem. Wspólne czynniki środowiskowe miały też udział w ryzyku raka piersi i jądra, co może potwierdzać hipotezę o znaczeniu czynników wewnątrzmacicznych w rozwoju tych nowotworów.
Zdaniem autorów wysoki wskaźnik odziedziczalności niektórych nowotworów nie oznacza małego znaczenia czynników związanych ze stylem życia i nie wyklucza efektywnych środków prewencyjnych. Czynniki dziedziczne mogą dotyczyć zarówno samej podatności na dany nowotwór jak i podatności na określone czynniki ryzyka, np. otyłość czy palenie, które też mają komponentę genetyczną.
Wyniki badania mogą być pomocne w edukacji pacjentów i poradnictwie dotyczącym ryzyka raka.
Opracowano na podstawie: JAMA, 5 stycznia 2016
Marcin Kargul