Ulrike Bingel – Avoiding Nocebo Effects to Optimize Treatment Outcome LINK: JAMA. 2014;312:693
Na łamach JAMA ukazała się praca Ulrike Bingel dotycząca unikania efektu nocebo dla optymalizacji wyników leczenia.
Badania sugerują, że wystąpienie skutków ubocznych terapii może być częściowo wynikiem czynników niefarmakologicznych. Przykładowo, większość zdarzeń niepożądanych zgłaszanych przez pacjentów w badaniach klinicznych nie wynika z działania leku, ponieważ występują one także w grupie otrzymującej placebo. Negatywne nastawienie pacjentów nie tylko determinuje wystąpienie działań niepożądanych, ale może wpływać także na skuteczność terapeutyczną leku. Badania rezonansem magnetycznym wykazały, że negatywne nastawienie hamowało efekt przeciwbólowy remifentanylu na poziomie behawioralnym i neuronalnym. W eksperymencie wykazano także, że poinformowanie pacjentów przyjmujących lek przeciwmigrenowy rizatryptan, że jest to placebo również zmniejszało znacznie jego skuteczność.
Ten negatywny wpływ na skuteczność leczenia i działania niepożądane wynikający z czynników psychologicznych nazywa się efektem nocebo. Mechanizm tego zjawiska nadal jest słabo poznany, jednak wiadomo, że ma on podłoże neurobiologiczne. Czynnikiem spustowym dla efektu nocebo mogą być czynniki psychospołeczne i kontekstowe. Kluczową rolę odgrywa także komunikacja lekarz-pacjent, zwłaszcza w zakresie sposobu opisywania zdarzeń niepożądanych. Efekt nocebo może też mieć wpływ na przestrzeganie zaleceń przez pacjentów.
Zespół ekspertów Placebo Competence Team zaproponował strategie minimalizowania efektu nocebo. Skupiają się one na wielu składowych systemu ochrony zdrowia, w tym kształceniu lekarzy, praktyce lekarskiej, aspektach prawnych i zaangażowaniu mediów. Lekarze, pielęgniarki i inni pracownicy ochrony zdrowia powinni pamiętać o odpowiedzialności za zmniejszanie efektu nocebo, przykładowo – informacja o potencjalnych działaniach niepożądanych powinna być połączona z informacją o planowanych efektach terapeutycznych. Ponadto należy przedstawić pacjentowi strategie radzenia sobie z działaniami niepożądanymi, co być może zapobiegnie odstawieniu leku. Należy również pamiętać o empatii w komunikacji i właściwym formułowaniu zgody pacjenta, nie powinna ona powodować przeświadczenia o konieczności pojawienia się skutków ubocznych leku wymienionych w formularzu.
Postęp w medycynie prowadzi niestety nieuchronnie do zawężania specjalizacji, skracania czasu konsultacji i mniejszej współpracy terapeutycznej. Ponadto, zwiększa się świadomość społeczna dotycząca skutków ubocznych leczenia. Stosowanie przedstawionych strategii z może przyczynić się do zminimalizowania efektu nocebo i do potencjalnej optymalizacji skuteczności leczenia i stosowania się do zaleceń.
Opracowane na podstawie: JAMA / 20 sierpnia 2014
Magdalena Wiśniewska