Chintan S Desai i wsp – Non-cardiovascular effects associated with statins LINK: Br Med J 2014;349:g3743
Na łamach British Medical Journal ukazała się praca Chintana S Desai dotycząca pozanaczyniowych działań i skutków ubocznych związanych ze stosowaniem statyn.
Leki te stanowią istotną składową prewencji pierwotnej i wtórnej choroby wieńcowej. Wykazano, że charakteryzują się wieloma dodatkowymi właściwościami niezwiązanymi z wpływem na układ sercowo-naczyniowy. Szacuje się, że na całym świecie przyjmuje je 200 milionów pacjentów. Statyny są przepisywane chorym z zamiarem długotrwałego stosowania, stąd należy zawsze ocenić stosunek korzyści do ryzyka. Leki te nie tylko obniżają poziom lipidów w surowicy, ale posiadają liczne dodatkowe działania, określane mianem efektu plejotropowego. Może on wynikać ze zmniejszenia układowego stanu zapalnego i spadku hiperaktywności płytek krwi.
Autorzy pracy przeszukiwali PubMed pod kątem randomizowanych badań dotyczących skutków ubocznych statyn, począwszy od pierwszego badania z twardymi punktami końcowymi z 1994 roku (Scandinavian Simvastatin Survival Study). Użyte słowa kluczowe obejmowały: „statyny”, „skutki uboczne”, „toksyczność mięśniowa”, „miopatia”, „rabdomioliza”, „cukrzyca” „toksyczność wątrobowa”, „hepatotoksyczność”, „otępienie”, „zaburzenia funkcji poznawczych”, „zakrzepica żylna”, „ostra choroba nerek”, „nefropatia kontrastowa”, „zapalenie trzustki”, „nowotwór”, „przewlekła obturacyjna choroba płuc” i „zaburzenia wzwodu”.
Wcześniejsze obawy dotyczące hepatotoksyczności statyn oraz ich wpływu na występowanie nowotworów nie zostały potwierdzone, a najczęstszymi działaniami niepożądanymi są miopatie i cukrzyca. Kontrolowane badania randomizowane sugerują, że statyny mogą powodować pośrednie zwiększenie ryzyka zapalenia mięśni, ale nie mialgii. Ciężka miopatia (rabdomioliza) jest rzadka i zwykle związana z wysokimi dawkami leków, które nie są już rekomendowane (simwastatyna w dawce 80 mg) lub w przypadku łączenia statyn z fibratami lub gemfibrozilem. Badania kontrolowane i meta-analizy sugerują, że ze stosowaniem statyn może wiązać się zwiększone ryzyko cukrzycy, zwłaszcza u pacjentów z dwiema lub więcej składowymi zespołu metabolicznego. Istnieją doniesienia, że statyny powodują inne działania niepożądane: nefropatię kontrastową, zaburzenia poznawcze, zaćmę, zaburzenia erekcji i żylną chorobę zakrzepowo-zatorową. Meta-analizy i badania randomizowane wykazały jednak, że leki te zmniejszają ryzyko nefropatii kontrastowej i zapalenia trzustki, natomiast niezbędne są dalsze badania oceniające związek między stosowaniem statyn a pogorszeniem funkcji poznawczych, zaburzeniami wzwodu, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc czy zaćmą. Nie stwierdzono, aby leki te zwiększały ryzyko jakiegokolwiek nowotworu.
Aktualne wytyczne i wyniki analiz wskazują, że korzyści ze strony układu sercowo-naczyniowego generalnie przewyższają ryzyko związane pozanaczyniowych działań niepożądanych. W literaturze pojawiają się także informacje dotyczące korzyści niezwiązanych z układem sercowo-naczyniowym, co może w przyszłości skutkować rozszerzeniem wskazań do stosowania statyn.
Opracowane na podstawie: BMJ / 17 lipca 2014
Magdalena Wiśniewska