T.-J. Li i wsp – Renin-angiotensin system inhibitors for prevention of recurrent atrial fibrillation: a meta-analysis LINK: Int J Clin Pract 2013;67:536
Migotanie przedsionków (ang. atrial fibrillation, AF), najczęściej występująca arytmia, wiąże się ze zwiększoną chorobowością i śmiertelnością. Obecnie dostępne leki antyarytmiczne charakteryzują się ograniczoną skutecznością w zapobieganiu nawrotom AF, a korzyści z ich stosowania są częściowo znoszone przez niepożądane działanie proarytmiczne.
Aktywacja układu renina-angiotensyna (ang. renin-angiotensin system, RAS) związana z wystąpieniem AF odgrywa dużą rolę w procesach włóknienia przedsionków oraz zmianach elektrofizjologicznych ułatwiających w konsekwencji nawrót arytmii. Teoretycznie, blokada RAS z użyciem inhibitorów konwertazy angiotensyny (ang. angiotensin-converting-enzyme inhibitors, ACEI) lub blokerów receptora dla angiotensyny II (ang. angiotensin II receptor blockers, ARB) może istotnie łagodzić przedstawione powyżej niekorzystne zjawiska i zmniejszyć częstość nawrotów AF.
Opublikowane uprzednio analizy rzeczywiście wykazały korzystny efekt stosowania ACEI lub ARB w prewencji nawrotów AF. Jednakże nie analizowano do tej pory klinicznego bezpieczeństwa leków z tej grupy stosowanych we wtórnej prewencji AF. W dotychczas przeprowadzonych badaniach nie porównywano także, czy skuteczność kliniczna inhibitorów RAS u pacjentów z napadowym AF jest taka sama, jak u pacjentów z przetrwałym AF.
Warto również zwrócić uwagę na wyniki dwóch najnowszych dużych randomizowanych badań klinicznych – w badaniach tych nie wykazano bowiem korzystnego wpływu inhibitorów RAS na częstość występowania napadów AF. Również największe randomizowane badanie dotyczące przedstawionego problemu, GISSI-AF (Gruppo Italiano per loStudio della Sopravvivenza nell’Infarto Miocardico-Atrial Fibrillation) nie dostarczyło dowodów na związek pomiędzy hamowaniem RAS a redukcją nawrotów AF.
Li i wsp. przeprowadzili zatem metaanalizę dostępnych randomizowanych badań klinicznych, aby dokładniej ocenić skuteczność i bezpieczeństwo hamowania RAS w prewencji nawrotów AF. Do analizy włączono badania, w których stosowanie leków hamujących RAS porównywano z placebo lub innymi metodami terapii po kardiowersji przetrwałego AF lub z konwencjonalną farmakoterapią w przypadku napadowego AF. Przeprowadzono wyszukiwanie w bazach: Medline, ISI web of science oraz Cochrane (data odcięcia: styczeń 2012) i zidentyfikowano ostatecznie piętnaście badań obejmujących 3972 pacjentów z migotaniem przedsionków.
Zbiorcza analiza danych wykazała, iż hamowanie układu RAS istotnie zmniejsza częstość nawrotów AF (iloraz szans [ang. odds ratio, OR] = 0,50; 95% CI: 0,37–0,69; p < 0,01), a korzystny efekt występuje zarówno u pacjentów z napadowym, jak i z przetrwałym AF po kardiowersji. Jednakże stosowanie inhibitorów RAS nie prowadzi do istotnego zwiększenia przeżycia chorych ( OR = 1,17; 95% CI 0,65–2,10; p = 0,59) ani rzadszego występowania działań niepożądanych w porównaniu z grupą kontrolną (OR = 0,94; 95% CI: 0,65–1,35; p = 0,73). W oparciu o dostępne obecnie dane można zatem stwierdzić, że leki hamujące układ renina-angiotensyna wydają się być skuteczne, bezpieczne i dobrze tolerowane w zapobieganiu nawrotom migotania przedsionków.
Opracowane na podstawie: Internet / Czerwiec 2013
Ewa Kowalik