Michael A. Steinman – Reaching Out to Patients to Identify Adverse Drug Reactions and Nonadherence: Necessary but Not Sufficient LINK: JAMA 2013; 173:384
Na łamach JAMA Internal Medicine ukazał się komentarz Michaela A. Steinmana dotyczący uzyskiwania od pacjentów informacji na temat działań niepożądanych leków oraz niestosowania się do zaleceń.
Aktualnie przeznacza się znaczną ilość nakładów na zapobieganie działaniom niepożądanym leków. Automatyczne systemy pomagają w identyfikacji interakcji między lekami i zbyt dużych dawek leków, komputer informuje lekarza o potencjalnie szkodliwych środkach u osób starszych. Tym niemniej, zaledwie jedna czwarta skutków ubocznych jest możliwa do uniknięcia w momencie zapisywania leku. W przypadku niektórych preparatów istnieją czynniki ryzyka powodujące zwiększenie prawdopodobieństwa działań niepożądanych, jednak w większości przypadków nie można przewidzieć, który z chorych będzie je miał.
Niestety, wielu chorych nie informuje lekarza o obserwowanych działanich niepożądanych, ale też rzadko są o nie pytani. Ponadto, lekarze często nie wiążą zgłaszanych dolegliwości z działaniem leku, co powoduje wdrożenie zbędnych procedur diagnostycznych. Jedynie niewielki procent działań niepożądanych jest w USA zgłaszanych do US Food and Drug Administration Adverse Event Reporting System (http://www.fda.gov/Safety/MedWatch/).
Badanie Forstera i Augera z bieżącego numeru JAMA Intern Med przedstawia interesujące rozwiązanie. W badaniu wzięło udział ponad 600 pacjentów opieki podstawowej z prowincji Quebec w Kanadzie. Trzy dni po przepisaniu leku system oparty na interaktywnej odpowiedzi głosowej automatycznie wybierał numer pacjenta i zadawał cztery proste pytania dotyczące ewentualnych problemów oraz chęci pacjenta do konsultacji z farmaceutą (jedna trzecia badanych odbyła konsultacje z farmaceutą). Ponownie system dzwoni do chorego po dwóch tygodniach. Po trzech tygodniach badacze skontaktowali się ze wszystkimi uczestnikami badania i przeprowadzili szczegółowy wywiad.
W badaniu wykazano, że za pomocą opisanego systemu udało sie zidentyfikować około połowę z 22% pacjentów, u których wystąpiły skutki uboczne stosowanych leków oraz udało się wykryć jedną trzecią z 6% chorych nie stosujących się do zaleceń. Wyniki te są bardzo obiecujące, jednak system nadal nie wykrył ponad połowy skutków ubocznych i dwóch trzecich przypadków niestosowania się do zaleceń. Objawy występujące u pacjentów mogą być mylnie interpretowane jako związane z innymi lekami lub po prostu objaw choroby, poza tym niektóre skutki uboczne mogą być bezobjawowe, na przykład hipokaliemia czy niedokrwistość.
Zdaniem autora komentarza zalecane jest zachęcanie chorych do bycia aktywnymi partnerami lekarzy w monitorowaniu skutków ubocznych i niestosowania się do zaleceń. Niezbędne są działania kompleksowe polegające na nadzorze lekarza nad chorym, ale wraz z aktywnym udziałem pacjenta w całym procesie.
Opracowane na podstawie: Jama Internal Medicine / 11 marca 2013
Magdalena Piątkowska