Luana Colloca, Damien Finniss – Nocebo Effects, Patient-Clinician Communication, and Therapeutic Outcomes LINK: JAMA 2012;307:567
Na łamach Journal of the American Medical Association ukazał się komentarz poświęcony efektowi nocebo. Jego autorzy przypominają definicję nocebo – są to zdarzenia niepożądane wywołane negatywnymi oczekiwaniami – nocebo jest zatem negatywna stroną efektu placebo.
Wiadomo, że nocebo jest elementem obecnym w trakcie rutynowego leczenia i może niekorzystnie wpływać na jego efekty kliniczne, nawet wówczas gdy nie stosujemy placebo. Działanie to wynika z bezpośredniego wpływu oddziaływania środowiska psychospołecznego lub terapeutycznego na umysł i ciało pacjenta.
Efekt nocebo mogą wywoływać liczne czynniki, takie jak wypowiedziane słowa, czy wcześniejsze niekorzystne doświadczenia. Istnieje bardzo silny związek pomiędzy aktywnością umysłu a efektami stosowanego leczenia. Zjawisko to wykazano w doskonale przeprowadzonych badaniach pokazujących w jaki sposób negatywne sygnały werbalne mogą zamienić bodźce nocyceptywne w jawne wrażenia bólowe, przy tym samym poziomie stymulacji.
Istotne klinicznie reakcje nocebo obserwowano w próbach klinicznych z zastosowaniem leków przeciwmigrenowych i antydepresyjnych. Tego rodzaju negatywne działania mogą powodować przerwanie stosowanego leczenia. Niezależnie zatem od potrzeby zachowania autonomii pacjenta i konieczności uzyskania świadomej zgody na leczenie należy zachować pewnego rodzaju równowagę pomiędzy obowiązkiem przekazania istotnych klinicznie informacji a ich potencjalnie negatywnym kontekstem terapeutycznym.
Doskonały przykład stanowi badanie z finasterydem, w którym mężczyzn z łagodnym przerostem prostaty informowano o potencjalnych zaburzeniach funkcji seksualnych wywoływanych przez lek mówiąc, że: “lek może rzadko może powodować zaburzenia erekcji, spadek libido, problemy z wytryskiem ” lub informacji tej nie podawano. W pierwszym przypadku zaburzenia funkcji seksualnych odnotowano u 43.6% mężczyzn, w drugim u 15.3%.
A zatem lekarze wszystkich specjalności powinni pamiętać o zależności pomiędzy przekazywanymi informacjami a efektem nocebo. Czynności podejmowane celem uzyskania świadomej zgody chorych na proponowane leczenie powinny być zatem zweryfikowane pod względem etycznym w taki sposób, aby uwzględniały potencjalnie niekorzystny efekt nocebo. Rutynowe przekazywanie możliwych niekorzystnych następstw leczenia może z dużym prawdopodobieństwem wpływać na jego skuteczność. Ostateczny wynik terapii będzie zatem stanowił sumę pozytywnych skutków leczenia i negatywnych następstw nocebo.
Opracowane na podstawie: JAMA / 8 lutego 2012
Magdalena Lipczyńska