Bruce Guthrie i wsp – High risk prescribing in primary care patients particularly vulnerable to adverse drug events: cross sectional population database analysis in Scottish general practice LINK: BMJ 2011;342:d3514 (dostępny pełen tekst)
Poprawa bezpieczeństwa pacjentów ma coraz większe znaczenie w polityce zdrowotnej i świadczeniu usług medycznych. Wiele wysiłku włożono w poprawę opieki szpitalnej w tym zakresie, mniej uwagi poświęca się natomiast głównym problemom w podstawowej opiece zdrowotnej, takim jak np. przepisywanie leków o dużym ryzyku zdarzeń niepożądanych. Zdarzenia te odpowiadają za 6,5% wszystkich hospitalizacji, z czego połowy z nich można byłoby uniknąć.
Ze względu na częstość przepisywania, problem dotyczy najczęściej leków przeciwpłytkowych, w tym kwasu acetylosalicylowego, diuretyków, niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), warfaryny, opioidów, leków betaadrenolitycznych oraz inhibitorów konwertazy angiotensyny/blokerów receptora dla angiotensyny. Zgony z powodu działań niepożądanych głównie wiążą się ze stosowaniem NLPZ oraz leków przeciwpłytkowych. Zwraca się także uwagę na zgony spowodowane rzadziej przepisywanymi lekami, takimi jak metotreksat oraz leki przeciwpsychotyczne stosowane u starszych osób z otępieniem.
Celem przedstawianej pracy była analiza danych przekrojowych pochodzących z baz ogólnych praktyk lekarskich w Szkocji pod kątem częstości oraz występujących wzorców przepisywania leków wysokiego ryzyka (tj. leków przeciwwskazanych lub niezalecanych w rutynowej praktyce u pacjentów szczególnie narażonych na działania niepożądane farmakoterapii). W badaniu uwzględniono 315 ogólnych praktyk lekarskich, w których zarejestrowanych było 1,76 mln pacjentów. 139 404 (7.9%) chorych z uwagi na wiek, choroby współistniejące lub stosowane leczenie zostało określonych jako szczególnie narażeni na działania niepożądane leków.
W pracy wyodrębniono 15 indywidualnych wskaźników przepisywania leków wysokiego ryzyka zdarzeń niepożądanych. 19 308 pacjentów spośród 139 404 chorych szczególnie narażonych otrzymało w ciągu ostatniego roku co najmniej jeden lek o wysokim ryzyku zdarzeń niepożądanych (13,9%; 95% przedział ufności 13,7-14,0%).
Wśród danych klinicznych pacjentów ze stosowaniem leków wysokiego ryzyka najsilniej wiązała się liczba stosowanych preparatów (>11 stosowanych przewlekle leków versus 0; iloraz szans 7,90; 95% przedział ufności 7,19-8,68). Po skorygowaniu wyników o dane kliniczne chorych stwierdzono, że wskaźnik przepisywania leków wysokiego ryzyka różnił się czterokrotnie pomiędzy poszczególnymi praktykami klinicznymi, czego nie tłumaczyły różnice w strukturze tych praktyk.
Podsumowując, prawie 14% pacjentów określanych jako szczególnie narażeni na działania niepożądane leków otrzymywało jeden lub więcej leków wysokiego ryzyka. Przepisywanie leków wysokiego ryzyka często jest działaniem koniecznym i właściwym (przy odpowiednim nadzorze), ale różnice pomiędzy poszczególnymi ośrodkami sugerują możliwość poprawy opieki zdrowotnej w tym zakresie.
Opracowane na podstawie: BMJ / 21 czerwca 201
Ewa Kowalik