W lutym na szczególną uwagę zasługują następujące doniesienia:
1. De Mello V.D.F., Lindstrom J., Eiksson J., Ilanne-Parikka P., Keinanen- Kiukaanniemi S., Sundvall J., Laakso M., Toumilehto J., Uusttupa M: „Insulin secretion and its determinants in the progression of impaired glucose tolerance to type 2 diabetes in impaired glucose-tolerant individuals”, Diabetes Care, 2012, 35, 211-217.
2. Ting R.D., Keech A.C.M Drury P.L., Donoghoe M.W., Hedley J., Jenkins A.J., Davis T.M.E., Lehto S., Celermajer D., Simes R.J., Rajamani K., Santon K.: „Benefis and safety of long – term fenofibrate therapy in people with type 2 diabetes and renal impaired”, Diabetes Care, 2012, 35, 218-225.
3. Riveline J.P., Rousseau E., Reznik Y., Fetita S., Philippe J., Dechaume A., Hartmann A., Polak M., Petit C., Charpentier G., Gautier J.F., Froguel P., Vaxillaire M.: „Clinical and metabolic features of adult-onset diabetes caused by ABCC8 mutations”, Diabetes Care, 2012, 35, 248-251.
4. Curie C.J., Poole C.D., Jenkins-Jones S., Gale E.A.M., Johnson J.A., Morgan C.LI.: „Mortality after incydent cancer in people with and without type 2 diabetes”, Diabetes Care, 2012, 35, 299-304.
5. Kim W.J., Park C.Y., Lee K.B., Park S.E., Rhee E.J., Lee W.Y., Oh K. W., Park S.W.: “Serum 1,5-anhydroglucitol concentrations are a reliable index of glycemic control in type 2 diabetes with mild or moderate renal dysfunction”, Diabetes Care, 2012, 35, 281-286.
6. Cooke J.N., Ng M.C.Y., Paler N.D., An S.S., Hester J.M., Freedman B.I., Langefeld C.D., Bowden D.W.: “Genetic risk assessment of type 2 diabetes-associated polymorphisms in African Americans”, Diabetes Care, 2012, 35, 287-292.
7. Reinstatler L., Qi Y.P., Willamson R.S., Garn J.V., Oakley G.P.: “Association of biochemical B12 deficiency with metformin therapy and Vitamin B12 supplements”, Diabetes Care, 2012, 35, 327-333.
8. Kengne A.P., Batty G.D., Hamer M., Stamatakis E., Czernichow S.: “Association of – C- reactive protein with cardiovascular disease mortality according to diabetes status”, Diabetes Care, 2012, 35, 396-403.
9. Hirst J.A., Farmer A.J., Ali R., Roberts N.W., Stevens R.J.: “Quantifying the effect of metformin treatment and dose on glycemic control”, Diabetes Care, 2012, 35, 446-454.
Ad.1. Czynniki genetyczne i środowiskowe biorą czynny udział w patogenezie cukrzycy typu 2. Obecnie wiadomo, że defekt w wydzielaniu insuliny w połączeniu z narastającą insulinoopornością prowadzi do rozwoju cukrzycy. Zaburzenia tolerancji glukozy charakteryzują się zaburzeniem pierwszej fazy wydzielania insuliny oraz stanowią czynnik determinujący dalszą progresję do cukrzycy. Zmiany w stylu życia polegające na stosowaniu zdrowej diety, umiarkowanej redukcji masy ciała oraz wzroście aktywności fizycznej zmniejszają ryzyko rozwoju cukrzycy. Nie wiadomo do końca, czy zależy to od zmniejszenia insulinooporności, czy też od poprawy syntezy insuliny. W badaniu DPP wykazano, że poprawa wydzielania insuliny oraz poprawa insulinowrażliwości znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy. Z kolei w badaniu Finnish DPP wykazano, że u osób, u których nie doszło do progresji do cukrzycy wydzielanie insuliny jest jest stabilne po roku obserwacji.
Autorzy De Mello V.D.F., Lindstrom J., Eiksson J., Ilanne-Parikka P., Keinanen-Kiukaanniemi S., Sundvall J., Laakso M., Toumilehto J., Uusttupa M w pracy pt.: „Insulin secretion and its determinants in the progression of impaired glucose tolerance to type 2 diabetes in impaired glucose-tolerant individuals” opublikowanej w Diabetes Care, 2012, 35, 211-217 badali, w jaki sposób zmiana stylu życia wpływa na wczesną fazę wydzielania insuliny (pole powierzchni pod krzywą insuliny) oraz na całkowite pole pod krzywą glukozy AIGR(od 0 do 30 minuty) po 4 latach obserwacji.
Autorzy badaniem objęli 443 osoby z nieprawidłową tolerancją glukozy. Badanych podzielono na dwie grupy (grupa osób, u których doszło do zmiany stylu życia i grupa kontrolna). Ocenę insulinowrażliwości oraz AIGR prowadzano w czasie doustnego testu obciążenia glukozą raz w roku przez okres 4 lat.
Autorzy wykazali, że zmiana stylu życia prowadzi do wzrostu insulinowrażliwości (p<0,02) oraz do zmniejszenia BMI podczas 4 lat obserwacji. Wzrostowi insulinowrażliwości i spadkowi BMI towarzyszyło zmniejszenie AIGR 0 – 30.
Autorzy po przeprowadzeniu badania wnioskują, że przyczyną zmniejszenia ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 jest zmiana stylu życia (której towarzyszy wzrost insulinowrażliwości) oraz redukcja masy ciała. Poprawie insulinowrażliwości towarzyszy z kolei poprawa czynności komórek beta.
Ad. 2. Powikłania sercowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów wśród chorych na cukrzycę. Stanowią również główną przyczynę chorobowości i przedwczesnej śmiertelności u chorych z cukrzycową chorobą nerek niezależnie od innych czynników ryzyka. W przeprowadzonym badaniu FIELD wykazano, że fenofibrat skutecznie zmniejsza ryzyko powikłań mikronaczyniowych (w tym nefropatii cukrzycowej) u chorych na cukrzycę typu 2.
Autorzy Ting R.D., Keech A.C.M Drury P.L., Donoghoe M.W., Hedley J., Jenkins A.J., Davis T.M.E., Lehto S., Celermajer D., Simes R.J., Rajamani K., Santon K. w artykule: „Benefis and safety of long – term fenofibrate therapy in people with type 2 diabetes and renal impaired” (Diabetes Care, 2012, 35, 218-225) dokonali oceny wpływu fenofibratu na rokowanie sercowo-naczyniowe oraz na ryzyko rozwoju krańcowej niewydolności nerek w zależności od eGFR u osób objętych badaniem FIELD.
Autorzy do badania zakwalifikowali chorych na cukrzycę typu 2 w wieku 50 – 75 lat z eGFR ≥ 30 ml/min/1,73m2, których podzielili na grupę leczonych fenofibratem w stałej dawce 200 mg/dobę (n=4895) oraz grupę placebo (n=4900) i obserwowali ich przez okres 5 lat. W zależności od wyjściowej czynności nerek badanych podzielono na grupę z eGFR 30-59, 60-89 i >= 90 ml/min/1,73m2. Autorzy obserwowali częstość zdarzeń sercowo-naczyniowych (zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych, zawał serca, udar, rewaskularyzacja tętnic wieńcowych lub mózgowych). Obserwowali również występowanie zdarzeń nerkowych (wzrost kreatyniny do ≥ 400 mmol/l, rozpoczęcie dializ, transplantacja nerki, zgon z przyczyn nerkowych).
Autorzy wykazali, że fenofibrat zmniejszył w całej grupie ryzyko zaburzeń sercowo-naczyniowych względem grupy placebo (HR=0,89, 95% CI 0,80 – 0,99, p = 0,035). Autorzy nie wykazali natomiast zmniejszenia ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych w zależności od wyjściowego eGFR. Ryzyko rozwoju ESRD było podobne we wszystkich grupach.
Po przeprowadzeniu badania autorzy doszli do wniosku, że korzyści ze stosowania fenofibratu u chorych z eGFR < 60 ml/min/1,73m2 są podobne do uzyskanych u osób z eGFR 60-89 i >= 90ml/min/1,73m2. Autorzy wnioskują, że fenofibrat nie jest przeciwwskazany u chorych z upośledzoną czynnością nerek. Uważają, że rekomendacje w tym względzie są zbyt restrykcyjne.
Ad.3. Mutacja ABCC8 jest odpowiedzialna za rozwój cukrzycy noworodkowej oraz cukrzycy w późniejszym wieku o różnym obrazie fenotypowym. Pochodne sulfonylomocznika wiążą się z receptorem SUR1 (kodowany przez ABCC) na komórkach beta ATP zależnych kanałów potasowych i poprzez to pobudzają wydzielanie insuliny. Wykazano, że stosowanie pochodnych sulfonylomocznika jest skuteczne u osób z cukrzycą noworodkową.
Autorzy Riveline J.P., Rousseau E., Reznik Y., Fetita S., Philippe J., Dechaume A., Hartmann A., Polak M., Petit C., Charpentier G., Gautier J.F., Froguel P., Vaxillaire M.w doniesieniu pt.: „Clinical and metabolic features of adult-onset diabetes caused by ABCC8 mutations” (Diabetes Care, 2012, 35, 248-251) za cel postawili sobie określenie klinicznego i metabolicznego profilu osób z cukrzycą rozwiniętą w późniejszym wieku na skutek mutacji w genie ABCC8.
Autorzy przebadali 7 dorosłych osób z rodzin z dziećmi z cukrzycą noworodkową oraz jedną rodzinę z cukrzycą typu 2. Autorzy u badanych określili wydzielanie insuliny oraz insulinowrażliwość stosując metodę klamry metabolicznej.
Na podstawie badań wykazali, że nosiciele mutacji genu ABCC8 charakteryzują się występowaniem nietolerancji glukozy, cukrzycą typu frank, lub objawami cukrzycy wymagającymi stosowania insuliny. Autorzy wykazali także, że HbA1c poprawiło się u 5 z 7 osób po zastosowaniu pochodnych sulfonylomocznika. Wydzielanie insuliny było zaburzone u 3 na 7 badanych, ale powróciło do normy po 4 tygodniach leczenia pochodnymi sulfonylomocznika.
Autorzy po przeprowadzeniu badania doszli do wniosku, że osobom dorosłym, u których rozpoznano cukrzycę zależną od mutacji ABCC8 można skutecznie pomóc stosując u nich również pochodne sulfonylomocznika.
Ad. 4. Występowanie nowotworów u chorych na cukrzycę jest częstsze niż u chorych bez cukrzycy. Jednocześnie u chorych na cukrzycę chorych na raka stwierdza się gorszą przeżywalność aniżeli u osób bez cukrzycy. Znacznie gorsza jest również wykrywalność raka wśród chorych z cukrzycą w porównaniu do osób bez tego schorzenia. Chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni metforminą mają mniejsze ryzyko rozwoju raka oraz dotknięci tą chorobą mają mniejszą śmiertelnością z powodu raka w porównaniu do leczonych innymi lekami przeciwcukrzycowymi. Metformina może hamować wzrost komórek rakowych. Takie działanie metforminy wynika ze zmniejszenia stężenia krążącej insuliny, indukowania apoptozy, aktywacji LKB1/AMP – kinazy proteinowej. Metformina znajduje się obecnie w pierwszej linii leków przeciwcukrzycowych.
Autorzy Curie C.J., Poole C.D., Jenkins-Jones S., Gale E.A.M., Johnson J.A., Morgan C.LI.w kpracy: „Mortality after incydent cancer in people with and without type 2 diabetes” (Diabetes Care, 2012, 35, 299-304) poszukiwali odpowiedzi na pytanie, czy przeżywalność chorych na cukrzycę z rakiem leczonych metforminą różni się od przeżywalności osób bez cukrzycy.
Autorzy obserwacją objęli > 350 praktyk prywatnych w Wielkiej Brytanii. Badaniem objęli chorych, u których rozpoznano cukrzycę pomiędzy rokiem 1990 a 2009. Do badania włączono 112 408 chorych, z czego 7,5% stanowili chorzy na cukrzycę typu 2. Ryzyko zgonu u chorych na cukrzycę było wyższe niż u chorych bez cukrzycy (HR=1,09, 95% CI, 2.06-1.13). Śmiertelność ta wzrastała u chorych z rakiem piersi (HR=1,32, 95% CI, 1.17-1.49), u chorych z rakiem stercza (HR=1.31, 95% CI, 1.08-1.31). Z kolei malało u chorych z rakiem płuc (HR=0,84, 95% CI, 0.72-0.92). Śmiertelność względna u chorych na cukrzycę leczonych pochodnymi sulfonylomocznika wynosiła HR=1.13, 95% CI, 1.05-1.21) a w przypadku leczonych insuliną HR=1.13, 95% CI, 1.101-1.27 w stosunku do osób bez cukrzycy. Ryzyko zgonu u leczonych metforminą było niższe HR=0.84, 95% CI, 0,78-0.93.
Autorzy wnioskują zatem, iż u chorych na cukrzycę typu 2 rokowanie w przebiegu raka jest istotnie gorsze niż u chorych bez cukrzycy. Natomiast u chorych na cukrzycę leczonych metforminą przeżywalność jest lepsza w porównaniu do leczonych innymi rodzajami terapii przeciwcukrzycowej.
Ad. 5. Ścisła kontrola glikemii we wczesnym stadium cukrzycy typu 2 przynosi ewidentny efekt, a mianowicie zmniejsza m.in. ryzyko rozwoju powikłań sercowo-naczyniowych, i związaną z nimi śmiertelność. Ścisła kontrola glikemii prowadzi również do poprawy czynności nerek. Obecnie HbA1c jest najwrażliwszym parametrem w kontroli glikemii. Wśród innych parametrów wymienić można: określenie stężenia glikowanych albumin, fruktozaminy oraz 1,5-anhydroglicerolu (1,5-AG). Obecnie poszukuje się związku pomiędzy HbA1c i glikemią poposiłkową, a stężeniem w surowicy 1,5-AG. 1,5-AG jest wydalana z moczem. U chorych z glikozurią wydalanie 1,5-AG jest hamowane przez obecność cukru w moczu.
Autorzy Kim W.J., Park C.Y., Lee K.B., Park S.E., Rhee E.J., Lee W.Y., Oh K. W., Park S.W. w artykule zatytułowanym: “Serum 1,5-anhydroglucitol concentrations are a reliable index of glycemic control in type 2 diabetes with mild or moderate renal dysfunction” (Diabetes Care, 2012, 35, 281-286) badali jaka jest zależność pomiędzy 1,5-AG, wyrównaniem glikemii, a stadium przewlekłej choroby nerek.
Autorzy przeprowadzili przekrojowe badanie u 269 chorych na cukrzycę typu 2, których podzielili na 4 grupy w zależności od wartości eGFR. Zgodnie z regułą MDRD w grupie kontrolnej było 57 osób, w grupie 1-2 stadium cukrzycowej choroby nerek było 111 osób, w grupie osób w 3 stadium cukrzycowej choroby nerek było 78 osób, zaś w grupie osób w stadium 4-5 cukrzycowej choroby nerek 23 osoby.
Autorzy wzięli pod uwagę poziom 1,5-AG oraz FPG, czas trwania cukrzycy, ciśnienie tętnicze oraz stężenie HDL. Autorzy wykazali, że poziom 1,5-AG w grupie kontrolnej, w stadium 1-2 cukrzycowej choroby nerek i w stadium 3 cukrzycowej choroby nerek koreluje z HBA1c, wiekiem i czasem trwania cukrzycy. Z pracy wypływa więc wniosek, że 1,5-AD nie jest dobrym parametrem kontroli glikemii w 1,2 i 3 stadium cukrzycowej choroby nerek. Z kolei, wydaje się, że 1,5-AD jest dobrym parametrem kontroli glikemii u chorych na cukrzycę typu 2 w stadiach 4 – 5 cukrzycowej choroby nerek.
Ad. 6. U podłoża cukrzycy typu 2 leżą zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Wykazano również etniczne różnice w ryzyku rozwoju cukrzycy typu 2. U ludności pochodzenia europejskiego zidentyfikowano różne warianty genetyczne sprzyjające rozwojowi typu 2 cukrzycy.
Autorzy Cooke J.N., Ng M.C.Y., Paler N.D., An S.S., Hester J.M., Freedman B.I., Langefeld C.D., Bowden D.W. w pracy: “Genetic risk assessment of type 2 diabetes-associated polymorphisms in African Americans” opublikowanej w Diabetes Care, 2012, 35, 287-292 analizowali, które genetyczne polimorfizmy biorą udział w patogenezie cukrzycy typu 2 u Afroamerykanów.
Autorzy przeprowadzili genotypowanie 13 polimorfizmów genetycznych u 2652 Afroamerykanów chorych na cukrzycę typu 2 oraz u 1393 osób zdrowych.
Na podstawie powyższych badań autorzy wykazali częstość występowania poszczególnych ocenianych alleli w granicach 8,6% do 99,9%. Spośród badanych 17 polimorfizmów wskaźnik ryzyka rozwoju cukrzycy był poniżej jednego w przypadku 11 alleli, zaś w przypadku 5 alleli był znamiennie większy u chorych na cukrzycę typu 2 niż u osób zdrowych. Dotyczyło to polimorfizmów następujących genów: ADAMTS9, WFS1, CDJAL1, JAZF1 oraz TCF7L2. U poszczególnych osób częstość występowania alleli ryzyka wynosiła od 13 do 29%. Ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 w zależności od obecności alleli ryzyka wynosiło 1,04 (95% CI, 1.01-1.08, p=0,01). Jeżeli jednak z obserwacji wyłączono allel rs7903146 genu TCF7L2 to ryzyko występowania cukrzycy typu 2 w zależności od obecności pozostałych alleli ryzyka wynosiło 1.02 ((5% CI, 0,99-1,05, NS).
Na podstawie przeprowadzonych badań autorzy doszli do wniosku, że tendencja do wzrostu ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 w zależności od obecności alleli ryzyka u Afroamerykanów jest podobna jak u ludności pochodzenia europejskiego. Z przeprowadzonych badań wynika również, że wśród genetycznych czynników ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 na pierwszym miejscu plasuje się polimorfizm rs7903146 genu TCF7L2.
Ad.. 7. Wykazano, ze ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 oraz niedoborów witaminy B12 wzrasta z wiekiem. Ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 u osób w wieku ≥ 65 r.ż. wynosi 21,2%. Z kolei niedobór witaminy B12 u osób w wieku > 60 lat występuje u 6%, zaś poziom witaminy B12 na minimalnej granicy stwierdza się u 20% badanych.
Wykazano także, że stosowanie metforminy wiąże się z obniżeniem poziomu witaminy B12. Stężenie to obniża się o 22% w stosunku do placebo, i o 29% w stosunku do leczenia glibenklamidem po 29 tygodniach leczenia W innych badaniach wykazano obniżenie poziomu witaminy B12 o 19% po zastosowaniu metforminy po 4 latach leczenia. Inne badania potwierdziły obniżenie poziomu witaminy B12 przy stosowaniu metforminy.
Autorzy Reinstatler L., Qi Y.P., Willamson R.S., Garn J.V., Oakley G.P. w pracy: “Association of biochemical B12 deficiency with metformin therapy and Vitamin B12 supplements” (Diabetes Care, 2012, 35, 327-333) badali częstość niedoborów witaminy B12 u dorosłych chorych na cukrzycę typu 2 leczonych metforminą w porównaniu do chorych na cukrzycę typu 2 nie leczonych metforminą oraz do osób bez cukrzycy. Autorzy poszukiwali również odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu niedobór witaminy B12 można zmodyfikować suplementami tejże witaminy.
Autorzy badaniem objęli 1621 osób chorych na cukrzycę typu 2 oraz 6867 osób bez cukrzycy w wieku > 50 lat. Autorzy rozpoznawali niedobór witaminy B12 w momencie, gdy jej stężenie było < 148 pmol/l, zaś graniczny niedobór witaminy gdy jej stężenie mieściło się w granicy 148-221 pmol/l.
Autorzy wykazali niedobór witaminy B12 u 5,8% chorych na cukrzycę typu 2 leczonych metforminą w odniesieniu do 2,4% chorych na cukrzycę typu 2 nie leczonych metforminą (p=0,0026) i 3,3% osób bez cukrzycy (p=0,0002). U chorych na cukrzycę leczonych metforminą ryzyko wystąpienia niedoboru witaminy B12wzrosło blisko trzykrotnie (OR=2.29, 95% CI, 1.26-6.78). Konsumpcja składników diety zawierających witaminę B12 wśród chorych z cukrzycą nie korygowała niedoborów witaminy B12.
Po przeprowadzeniu badań autorzy doszli do wniosku, że u leczonych metforminą występowanie niedoborów witaminy B12 jest stosunkowo częste. Ilość witaminy B12 rekomendowana przez Institute of Medicine (2,4 mg/dobę), oraz ilość zawarta w multiwitaminie (6mg) są niewystarczające dla wyrównania niedoborów.
Ad. 8. Powikłania sercowo-naczyniowe to główna przyczyna zgonów u chorych na cukrzycę typu 2. Rozpoznane dotychczas czynniki ryzyka nie wyjaśniają wszystkich przyczyn wiodących do tych powikłań. CRP jest dobrze udokumentowanym czynnikiem ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych. Podwyższony poziom CRP przez dłuższy okres czasu jest czynnikiem ryzyka zgonu z przyczyn ogólnych i sercowo-naczyniowych.
Autorzy Kengne A.P., Batty G.D., Hamer M., Stamatakis E., Czernichow S. w artukule pt.: “Association of – C- reactive protein with cardiovascular disease mortality according to diabetes status” (Diabetes Care, 2012, 35, 396-403) poddali analizie powiązania pomiędzy poziomem CRP, a ryzykiem rozwoju powikłań sercowo-naczyniowych u chorych na cukrzycę.
Do badania włączyli 25979 osób, z czego 4,9% to chorzy na cukrzycę. Obserwację prowadzili przez 93 miesiące. Podczas obserwacji zmarło 2767 osób (z czego 957 z powodu powikłań sercowo-naczyniowych). Wzrostowi poziomu CRP towarzyszył wzrost ryzyka zgonu z tychże przyczyn, jak również wzrost ryzyka zgonu z przyczyn ogólnych odpowiednio o 53% i 43%.
Autorzy sugerują, że u chorych na cukrzycę typu 2 istnieje podobnie jak u osób bez cukrzycy związek pomiędzy CRP, a ryzykiem pojawienia się powikłań sercowo-naczyniowych.
Ad. 9. Metformina jest najczęściej przepisywanym lekiem hipoglikemizującym w Polsce, w USA i w Wielkiej Brytanii. Jest ona rekomendowana jako lek pierwszego rzutu w terapii cukrzycy. Stosowanie metforminy u chorych na cukrzycę wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych. Efektywność w obniżaniu glikemii nie jest określona w pełni. Z przeprowadzonych badań wynika, że obniża ona HbA1c o 1-2% (11-22 mmol/molHb).
Autorzy Hirst J.A., Farmer A.J., Ali R., Roberts N.W., Stevens R.J. w pracy pt.: “Quantifying the effect of metformin treatment and dose on glycemic control” opublikowanej w Diabetes Care, 2012, 35, 446-454 dokonali ilościowej oceny efektywnosci metforminy w leczeniu chorych na cukrzycę typu 2 (poprzez ocenę HbA1c) oraz oceny wpływu dawki leku na uzyskiwany efekt terapeutyczny.
Autorzy z baz danych Medline, Embase i Cochrone Library zebrali dane na temat efektywności stosowania metforminy przez okres przynajmniej 12 tygodni w monoterapii jak również w terapii łączonej na przełomie lat 1950-2010.
Do badania włączono 35 badań oraz 7 dodatkowych badań dla analizy wpływu dawki leku na efekt terapeutyczny.
Autorzy wykazali, że w monoterapii metformina obniża HbA1c o 1,12% (95% CI, 0,92-1.32) względem placebo. Metformina dołączona do terapii już stosowanej obniżała z kolei HbA1c o 0.95% (95% CI, 0.77-1.13) w porównaniu do placebo. Wykazano także, że metformina dołączona do terapii insuliną obniża HbA1c o 0,60% (95% CI, 0.30-0.91) względem samej insuliny. Autorzy dowiedli ponadto, że wraz ze wzrostem dawki metforminy efekt terapeutyczny jest lepszy z jednoczesnym wzrostem ilości objawów ubocznych.
Jak wynika z pracy, metformina efektywnie obniża HbA1c zarówno w monoterapii, jak i w terapii łączonej z lekami doustnymi i w terapii łączonej z insuliną. Efekt terapeutyczny zależy od dawki leku.
prof. dr hab. n. med. Władysław Grzeszczak